“Empatia to zdolność do rozumienia i dzielenia uczuć innej osoby” Ta definicja, z Wikipedii, nie daje nam zbyt wiele, aby przejść dalej. Jak dokładnie działa empatia? Czy zabawki uczą dziecko empatii? W tym artykule odpowiemy na te pytania i nie tylko!
Czym jest empatia?
Co to znaczy rozumieć i dzielić uczucia innej osoby? Czy empatii można się nauczyć?
Empatia to zdolność do rozumienia i dzielenia uczuć innej osoby. Obejmuje to odczuwanie emocji, które są podobne do tych, które odczuwa druga osoba, a także zdolność do zrozumienia perspektywy drugiej osoby. Empatii można się nauczyć, obserwując innych i próbując postawić się w ich sytuacji. Uznaje się, że za empatię odpowiada inteligencja emocjonalna.
Zachowania empatyczne to :
- rozumienie i dzielenie uczuć innej osoby;
- odczuwanie smutku lub szczęścia z powodu kogoś innego;
- martwienie się o dobre samopoczucie innych (np. chorego przyjaciela).
Empatia jest jednym z najważniejszych elementów zdrowej relacji. Czy jest to coś, z czym się rodzimy, czy można się jej nauczyć?
Jak rozwijamy empatię?
Małe dzieci nie mają w sobie empatii. Dzięki temu nasz gatunek miał możliwość przetrwać. Empatyczny noworodek, który stawia emocje rodzica na równi ze swoimi, to noworodek, który umiera z głodu lub zaniedbania.
Pierwsze badania nad empatią u dzieci przeprowadził Piaget. Według niego maluchy między w przedziale 1,5 roku do 7 lat są egocentrykami. Wiele kolejnych badań potwierdzało tę tezę. Dopiero Borke zauważyła, że dzieci mają zdolność do rozpoznawania emocji innych ludzi już jako trzylatki!
Empatia to coś, czego uczą się z czasem, obserwując i doświadczając otaczającego je świata. Nie dadzą rady bez uważnego dorosłego.
Jednym ze sposobów, by pomóc dziecku nauczyć się empatii, jest uczenie go o emocjach. Można to zrobić poprzez książki, piosenki, opowiadania, a nawet przedstawienia kukiełkowe. Ważne, aby nazywać dziecku emocje, które się w nim pojawiają. Na przykład:
“Widzę, że jesteś teraz naprawdę wściekły. Jesteś tak wściekły, że aż się trzęsiesz”
“Wyglądasz na naprawdę smutną.”
Dobrze jest także opisywać własne emocje.
“Jestem teraz bardzo szczęśliwa. Mam ochotę skakać z radości.”
“Czuję złość. Chce mi się krzyczeć.”
“Czuję się teraz naprawdę smutny. Mam ochotę płakać.”
Im więcej dzieci wiedzą o emocjach, tym łatwiej będzie im zrozumieć i empatyzować z innymi. Niech wiedzą, że to w porządku odczuwać każdą emocję. Następnie daj swojemu dziecku możliwość ćwiczenia własnych emocji i dzielenia się emocjami innych.
Neurony lustrzane
Neurony lustrzane są rodzajem neuronów, które uruchamiają się, gdy ktoś wykonuje jakąś czynność lub obserwuje ją u innych. Zostały odkryte bardzo niedawno — na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku. Występują w mózgu człowieka i małp naczelnych.
Odgrywają one ogromną rolę w reakcji empatycznej. Dzięki nim nie musimy racjonalnie zastanawiać się nad tym, co czuje drugi człowiek. Reagujemy automatycznie, aktywując te same obszary w mózgu.
Niektórzy naukowcy sugerują, że autyzm wiąże się z niższą aktywnością neuronów lustrzanych. Z tego powodu osoby w spektrum miewają problemy ze zrozumieniem emocji drugiego człowieka.
Czy zabawki uczą dziecko empatii i wrażliwości?
Nie! Empatii może nauczyć tylko kontakt z drugim człowiekiem. Nie zastąpi go żadna zabawka.
Oznacza to, że rodzice i opiekunowie muszą być uważni, aby pomóc dziecku rozwijać jego empatię. Można to zrobić poprzez stwarzanie dziecku okazji do obserwowania innych i doświadczania świata wokół niego. Zabawki nie mogą nauczyć dziecka empatii, ale mogą odegrać pewną rolę w jej promowaniu.
Jak w takim razie rozwinąć empatię?
Czy zabawa uczy empatii?
Jednym z najłatwiejszych sposobów uczenia się empatii przez dzieci jest zabawa. Zabawa z innymi dziećmi pozwala im odkrywać różne uczucia i sytuacjach. Pomaga im także nauczyć się rozwiązywać problemy i konflikty.
Zabawa w odgrywanie ról to świetny sposób, by dzieci nauczyły się empatii. Mogą one udawać kogoś innego i doświadczać jego uczuć. To pomaga im zrozumieć, co może czuć druga osoba. Zachęć dziecko do zabawy w wydarzenia, które wymagają empatii. Może to być:
- pomoc maskotce w znalezieniu zgubionych butów;
- opieka nad chorą lalką, którą boli brzuch;
- towarzyszenie kotu w odnalezieniu drogi do domu po tym, jak zabłądził w lesie;
- karmienie głodnego i spragnionego misia;
Pamiętaj, aby przy okazji rozmawiać o emocjach, które towarzyszą w takich scenkach. Możesz też bawić się w odgrywanie ról wspólnie z dzieckiem, zastępując zabawkę. Wtedy będziesz w stanie jasnym i prostym językiem wytłumaczyć maluchowi co czujesz.
Można z dzieckiem także czytać. Zastanówcie się wspólnie, co czują w danej sytuacji bohaterowie ulubionych bajek malucha. Takie rozważania świetnie pomagają rozwijać empatię.
Jak ważne jest uczenie empatii w naszym coraz bardziej cyfrowym świecie
Neurony lustrzane działają, gdy widzimy drugiego człowieka. W cyfrowym świecie nie ma takiego połączenia. Nasza empatia może być przez to zaburzona. Znacznie prościej też napisać obraźliwy, czy hejterski tekst, gdy nie trzeba patrzeć krzywdzonej osobie w oczy.
Z tego powodu empatia staje się towarem deficytowym. Niezwykle ważne jest, abyśmy uczyli nasze dzieci, jak być empatycznymi. Musimy pokazać im, że ważne jest myślenie o uczuciach innych ludzi. Musimy także modelować empatię dla naszych dzieci. Oznacza to, że powinniśmy nie tylko o niej mówić, ale też sami być empatyczni.
Jeśli nie bierzemy pod uwagę uczuć innych osób — nasze dziecko nauczy się tego przez obserwację. Pamiętajmy też, że zabawki nie uczą empatii. Nawet najlepsza interaktywna lalka, która udaje bobasa i wymaga obsługi, sama nie rozwinie empatii w maluchu.
Nie wpadajmy jednak w pułapkę, że odczucia innych są ważniejsze od naszych. Jak zawsze kluczem do sukcesu jest zachowanie równowagi i umiaru.